Keer terug naar Okinawa Kobudo

Omdat kata, in oude tijden, uitsluitend mondeling werden doorgeven is de herkomst van sommige kobudo kata’s niet helemaal duidelijk. Daarnaast is het nooit precies te achterhalen welke latere leraren de kata’s aanpasten en hun naam eraan gaven of toevoegden.

Dit toevoegen kan men soms herkennen aan de term Kawa of Kuwa, Dus  Taira Pietguwa no sai, zou betekenen: de sai kata gemaakt door Taira en aangepast/verbetert door Piet. Ook werd in Okinawa de term Guwa gebruikt als: klein. B.v. om een kleinzoon te onderscheiden van zijn vader of grootvader. Echter Gawa of Guwa betekent ook rivier. Soms verwees dit naar een sensei die bij de rivier woonde of een dorp aan een rivier. 

Wij gebruiken tegenwoordig veel de Japanse uitspraak en vergeten daarbij dat veel kata uit Okinawa komen. Het Okinawaanse Shishii nukun ziet er op papier anders uit dan het Japanse Soeishi no kon, toch verwijst dit naar dezelfde ontwerper. Omdat Japanse uitspraken afwijken van de originele betekenis, is het duiden van kata herkomst soms zeer lastig. 

Veel Okinawa Kobudo kata zijn vernoemd naar de ontwerper of de plaats van herkomst. Regelmatig werd de ontwerper vernoemd naar de plek van geboorte. In Nederland zou dat b.v. zijn: Jan van Amsterdam uit Amsterdam. Dat was in die tijd normaal. Zo verwijzen o.a. de Hama Higa kata’s naar een eiland, maar ook naar de persoon Hama Higa van het eiland Hamahiga. HamaHiga uit Hamahiga dus. Soms verwijst de naam alleen naar een streek of  naar de ontwerper, of als een kata heel grondig werd aangepast, naar de hervormer. Daarnaast  kwam het ook voor dat er vanuit dezelfde streek (kobudo) mannen waren die dezelfde achternaam droegen.

Onderstaande lijst is een opsomming van kata’s  in onze stijl, aangevuld met informatie, indien bekend. 

Bo jutsu

Oorsprong: De bo of kon/kun is een staf. Deze werd vroeger gebruikt als juk om b.v. water te halen of er werden transport manden aangehangen. Dit werktuig heette tenbin. De tegenwoordige specifieke maat van 182 cm komt vanwege het feit dat poortwachters achter de kasteelpoort een aantal stokken hadden staan die werden gebruikt om ongewenste gasten naar buiten te duwen. Deze stokken waren iets korter dan de poort breed was. Omdat de doorsnee oosterse mens kleiner is dan de westerse, hebben wij onze bo maat aangepast tot 1 handbreedte langer dan de  beoefenaar.

Naast de meest gangbare rokushaku bo (staf van 182 cm) bestaan er ook andere staf wapens zoals: kyushaku bo (staf van 270 cm), hashaku bo (staf van 240 cm), yari of hoko (jachtspeer), nuntibo (een bo met een manji no sai aan het uiteinde), kama bo (een bo met een sikkelblad aan het uiteinde), eiku (roeispaan) en tuja (visspeer).  Al onze bo kata’s kan men uitvoeren met de hierboven beschreven wapens. 

KATA:

Seme no kata

Een synthese van 12 kata. Ontwerper: Verschuur sensei

Seme betekent: druk houden op de tegenstander.

Sakugawa no sho

Ontwerper: Tode Sakugawa ook bekend als:Sakugawa Shugyo/Sakugawa Teruya Kanga/Sakugawa Satunuschi (1733-1815)

Deze sensei leerde zijn bo technieken in China. Chatan yara sensei leerde ook bo technieken van deze sensei.

Er zijn drie varianten: Sho, Dai en Chu  (deze Chu wordt ook tsukengawa no kun genoemd en staat hier ook als zodanig vermeld).

Sakugawa no dai

Ontwerper: Tode Sakugawa/Sakugawa Shugyo/Sakugawa Teruya Kanga/sakugawa Satunuschi (1733-1815)

Deze sensei leerde zijn bo technieken in China. Chatan yara sensei leerde ook bo technieken van deze sensei.

Er zijn drie varianten: Sho, Dai en Chu  (deze Chu wordt ook tsukengawa no kun genoemd en staat hier ook als zodanig vermeld).

Cho oun no kun

Ontwerper: Soeishi Yoshiyuki/ Soeishi Ryotoku/ Soeishi Uekata/ Soeishi undon/Soeishi Dunchi (1752-1815)

Sensei van de lijfwachters van de koning van Okinawa. Hij onderrichte o.a.  Chinen Shikiyanaka die later het Yamani ryu kobudo ontwierp.

Shushi no sho

Ontwerper: waarschijnlijk Chinin Yamane (yamani ryu)

Sunakake no kun

De bo die zand werpt. 

Waarschijnlijk ontworpen door Ushi Komesu (1854-1920)

 Deze kata kan ook worden uitgevoerd met een eiku.

Ryubu no kun

Ontwerper: Chinin Yamane (yamani ryu)

Koryu no kun

Seijun no kun

Een kata uit de pangai noon ryu

Terug te voeren naar Akemine sensei

Sueyoshi no kun

Ontwerper: Sueyoshi Shinkana

Soeishi no kun

Ontwerper: Soeishi Yoshiyuki/ Soeishi Ryotoku/ Soeishi Uekata/ Soeishi undon/Soeishi Dunchi (1752-1815)

Sensei van de lijfwachters van de koning van Okinawa. Hij onderrichte o.a.  Chinen Shikiyanaka die later het Yamani ryu kobudo ontwierp.

Matsuhiga no kun

Ontwerper: Matsu Higa/Hama Higa/ Machu Higa (1663-1738)  

Deze kata’s zijn van grote invloed geweest op de ontwikkeling van latere kata’s van het Hama-higa eiland.

Tokemine no kun

Ontwerper: Tokemine Peichin (1860-1910)

Deze kata is ontstaan vanuit de zeer oude Akahachi no kun. Hij is ontwikkeld op het eiland Yaeyama waar Tokemine leefde omdat hij verbannen was vanwege een conflict met de politie.  De beroemde meester Kyan Chotoku hoorde van deze kata en zocht Tokemine op en leerde van hem deze kata. Deze kata is nu een belangrijke kata in het kobudo.

Tsukengawa no kun, ook bekend als Sagukawa no chu 

Ontwerper: Tode Sakugawa Sakugawa Shugyo/Sakugawa Teruya Kanga/sakugawa Satunuschi (1733-1815)

Deze sensei leerde zijn bo technieken in China. Chatan yara sensei leerde ook bo technieken van deze sensei.

Er zijn drie varianten: Sho, Dai en Chu  (deze Chu wordt ook tsukengawa no kun genoemd en staat hier ook als zodanig vermeld).

Chatanyara no kun

Ontwerper: Chatan Yara/Yara Ueketa/Yara guwa/Yomitan Yara  (1760 -1812)

Deze kata stamt uit het dorp: Chatan ontwikkeld door de familie Yara. Deze sensei was bedreven met bo en sai. Omdat hij 20 jaar in China studeerde en ook zeer bedreven was met de vlindermessen, ziet men deze invloeden terug

Eiku jutsu

Oorsprong: De Eiku/Kai is een roeispaan. 

KATA:

Tsuken aka chu no eiku dei Roeispaan vorm van de rode man van het eiland tsuken

Tsuken Peku, was een Chinese man die in het noord oosten van het eiland Yaeyama leefde en karate en kobudo beheerste. Hij had daar een leerling die Tsuken Akachu heette. Deze man ontwierp deze kata.

Yagi no kata

Roeispaan vorm van de geit. Een bijnaam voor een Oranda Sensei

Tonfa jutsu

Oorsprong: een onderdeel van een huis molensteen. Er werd een gedeelte in de steen gestoken, met het uitstekende gedeelte draaide men de steen.

Er zijn 5 soorten tonfa, dit verwijst naar de vorm van het slaghout: Kaku (vierkant), hankei maru (half rond), maru (helemaal rond), togarasu (met scherpe punten aan de voor en achterkant), sunakake (in de vorm van een peddel).

KATA:

Yaraguwa no tonfa ook bekend als Chatanyara no tonfa

Ontwerper: Chata Yara/Yara Ueketa/Yara guwa/Yomitan Yara  (1760 -1812)

Deze kata stamt uit het dorp: Chatan ontwikkeld door de familie Yara. Deze sensei was bedreven met bo en sai. Omdat hij 20 jaar in China studeerde en ook zeer bedreven was met de vlindermessen, ziet men deze invloeden terug.

Hamahiga no tonfa

Ontwerper: Hama Higa Peichin (1663-1738) of Hamahiga Peichin /Matsu Higa/Machu higa van het eiland hama-higa (1790-1870) 

In de geschiedenis van het kobudo duiken twee Hama Higa sensei op. Beide droegen ook de bijnaam Matsu higa. Nu wordt er beweerd dat het niet duidelijk is welke van de twee nu welke kata’s ontwierp. Wel is het bekend dat de kata’s die nu bekend zijn als Hamahiga voortborduurden op de kata’s die de naam Matsuhiga dragen. Men kan dus veilig stellen dat de Matsu higa kata’s ontworpen zijn door de oudere sensei en de Hamahiga kata’s door zijn nazaat of wellicht ook door de oudere sensei.

Teki shodan no tonfa

Het is bekend dat Ason sensei (A tsouen Kia) de basisvorm van teki shodan: naifanchi uit China importeerde.

Toma no tonfa

Ontwerper: Seiki Toma 

Ufuchiku no tonfa, ook bekend als (masunobu) Kina no tonfa

Ontwerper: Kanakushiku Sanda (1841-1920), alle kata die deze man ontwierp dragen de naam Ufuchiku. Dit betekent ordehandhaver: wat zijn beroep was. Tevens was hij de laatste wachter/bodyguard van de laatste koning van Okinawa: Sho-tai. Zijn leraren waren Matsuhiga en matsumura. Omdat hij vaak in aanraking kwam met criminelen vanwege zijn werk, schijnt het te zijn dat hij van sommige gevangenen technieken leerde die hij later doorontwikkelde.

Matsuhiga no tonfa

Ontwerper: Matsu Higa/Hama Higa/ Machu Higa (1663-1738)  

Deze kata’s zijn van grote invloed geweest op de ontwikkeling van latere kata’s van het Hama-higa eiland.

Sai jutsu

Oorsprong: de oorsprong van de sai is niet helemaal duidelijk. Er zijn verschillende verhalen:

De sai is geïmporteerd uit China.

Het is een landbouwwerktuig bedoeld om gaten te steken en te zaaien.

Het is afgeleid van een schraag

Het is afgeleid van  een pin die een wiel op zijn plek aan de as hield.

Het is een uitvergrootte haarpin.

Het is afgeleid van een artefact van een boeddhistische god.

In Okinawa werd de sai gebruikt door de ufuchiku (wetshandhavers).

KATA:

Hamahiga no sai

Ontwerper: Hama Higa Peichin (1663-1738) of Hamahiga Peichin  (1790-1870) 

Matsu Higa/Machu higa van het eiland Hama-higa

In de geschiedenis van het kobudo duiken twee Hama Higa sensei op. beide droegen ook de bijnaam Matsu higa. Nu wordt er beweerd dat het niet duidelijk is welke van de twee nu welke kata’s ontwierp. Wel is het bekend dat de kata’s die nu bekend zijn als Hamahiga voortborduurden op de kata’s die de naam Matsuhiga dragen. Men kan dus veilig stellen dat de Matsu higa kata’s ontworpen zijn door de oudere sensei en de Hamahiga kata’s door zijn nazaat of wellicht ook door de oudere sensei.

Tsuken shita haku no sai

Ontwerper: Tsuken Shitahaku Oyakata  van het eiland Tsuken (rond 1650).

In onze traditie duiken meerdere mannen met de naam Tsuken op. Bovengenoemde is de oudste en de grondlegger van deze kata. Deze man was de beheerder van het Chinese agentschap in Kumemura. De kata schijnt Chinese invloeden te hebben.

Een andere Tsuken was Tsuken Hantaka/ Tsuken Hantgawa (1829-1898) aan hem wordt de bo kata tsuken no kun toegeschreven.

Ook  was er Tsuken Peku, dit was een Chinese man die in het noord oosten van het eiland Yaeyama leefde en daar een leerling had die Tsuken Akachu heette. 

Tot slot was er Tsuken Chikuden Peichin Koura/ Tsuken Kouraguwa (1776-1882) Deze sensei doodde ooit per ongeluk een lid van een samoerai familie. Daardoor werd hij, als straf, gebonden in zee geworpen. Echter hij kon zich bevrijden, daarna leefde hij jaren in eenzaamheid op een onbewoond eilandje, waar hij zich wijdde aan het kobudo. Hij ontwierp Urasoe no kun en Hantagawa Kouraguwa no sai

Chatanyara no sai – sho

Ontwerper: Chatan Yara/Yara Ueketa/Yara Guwa/Yomitan Yara  (1760 -1812)

Deze kata stamt uit het dorp: Chatan ontwikkeld door de familie Yara. Deze sensei was bedreven met bo en sai. Omdat hij 20 jaar in China studeerde en ook zeer bedreven was met de vlindermessen, ziet men deze invloeden terug

Chatanyara no sai – dai

Ontwerper: Chatan Yara/Yara Ueketa/Yara Guwa/Yomitan Yara  (1760 -1812)

Deze kata stamt uit het dorp: Chatan ontwikkeld door de familie Yara. Deze sensei was bedreven met bo en sai. Omdat hij 20 jaar in China studeerde en ook zeer bedreven was met de vlindermessen, ziet men deze invloeden terug

Sanchin no sai

De oorsprong van sanchin kata is verloren in de tijd.

Tawada no sai

Ontwerper: Tawada Chikuden Shinboku- Peichin (1851-1907). Deze sai expert werd op zijn negentiende levensjaar uitgenodigd door koning Sho-Ko om zijn kunde met de sai te demonstreren. Hij was een leerling van Matsumura Sokon.

Hantagawa kouraguwa no sai

Ontwerper: Tsuken Kouroguwa (1776-1882) Deze sensei doodde ooit per ongeluk een lid van een samoerai familie. Daardoor werd hij, als straf, gebonden in zee geworpen. Echter hij kon zich bevrijden, daarna leefde hij jaren in eenzaamheid op een onbewoond eilandje, waar hij zich wijdde aan het kobudo.

Shihohai no sai

shiho (4 windstreken) waarmee wordt bedoeld: vanuit alle richtingen, daar worden de 8 richtingen mee bedoeld.

hai (aanbidding)

Deze kata staat voor het beheersen van jin yang vanuit Wu wei

en de controle over de elementen. 

Daarnaast kan men deze kata ook zien in het licht van de kuji no in. 4 deva koningen in de windstreken en ook 4 myo-o in het midden fudo myo-o.

Deze kata werd beoefend/ ontworpen door poortwachters van het Shuri kasteel. Het bewegen in de 4 richtingen werd gedaan voor bescherming en komt uit het oude China.

Matsugawa no sai

Een sai kata uit de Uechi ryu

Kama jutsu

Oorsprong: De kama is een sikkel die werd gebruikt bij het oogsten van gewassen. Deze sikkels waren voor het gevecht niet zwaar genoeg, daarom zijn er buki kama ontwikkeld. Deze zijn zwaarder vanwege een dikker blad en meer body in het handvat.

Er zijn vele varianten: Er zijn kama’s met beschermbeugels voor de handen. Er zijn kama’s die op een bo worden gemonteerd. Er zijn kama’s die aan de bovenkant of onderkant een ketting met gewicht dragen, er zijn kama’s die d.m.v. een lus aan de pols worden gebonden en er zijn nichou (twee) kama’s die met elkaar zijn verbonden met een ketting.

Deze vallen onder de verzamelnaam: kusarigama – ketting kama

KATA:

Kanegawa no nichougama

Ontwerper: Kanegawa Gimu (1862-1921) Dit is de grootvader van Shinken Taira

Tozan no kama

Ontwerper: Toyama Kanken (1888-1966)

Hangetsu no kama

Ontwerper: een kata uit het Naha-te

Gundai no kama

Jikishinkage ryu: overgeleverd aan Verschuur sensei door mw Shimada Teruke sensei

Hamahiga no kama

Ontwerper: Hama Higa Peichin (1663-1738) of Hamahiga Peichin  (1790-1870) 

Matsu Higa/Machu higa van het eiland hama-higa

In de geschiedenis van het kobudo duiken twee Hama Higa sensei op. beide droegen ook de bijnaam Matsu higa. Nu wordt er beweerd dat het niet duidelijk is welke van de twee nu welke kata’s ontwierp. Wel is het bekend dat de kata’s die nu bekend zijn als Hamahiga voortborduurden op de kata’s die de naam Matsuhiga dragen. Men kan dus veilig stellen dat de Matsu higa kata’s ontworpen zijn door de oudere sensei en de Hamahiga kata’s door zijn nazaat of wellicht ook door de oudere sensei.

Shorinji no kama – de kama van Shaolin

Kihon no kama

Ontwerper: Fumio Demura

Muramatsu no kama

Kama uit het dorp matsu – Yamani ryu

Gushigawa tairaguwa no nichougama

Ontwerper: Agena Chokuho. Geboren in Gushigawa, als kleine jongen werd hij tairaguwa (de kleine stille) genoemd. Hij droeg ook de bijnaam: de ijzeren vuist. De kata die hij ontwierp gaf hij door aan o.a. Matsutaro. Zijn meest bekende leerling was Matayoshi Shinko, deze leerde kama, sai en eiku, welke de basis vormde voor het huidige Matayoshi kobudo

Nunchaku

Oorsprong: De nunchaku is h.w. doorontwikkeld vanuit een dorstvlegel. Dit was een lange stok met daaraan een korte stok. Later zijn beide stokken van dezelfde lengte gemaakt. Er is ook een stelling die beweert dat het wapen uit China stamt en dat het een vereenvoudiging is van de driedelige stok san setsukon.

KATA:

Ni ju kamae no nunchaku

Ontwerper: van der zanden matthijs sensei

Senhara no nunchaku ook bekend als Sakagami no nunchaku

Ontwerper: Ryusho Sakagami. Sen hara betekent zoveel als duizend (veel) hara.  

Tekko jutsu

Oorsprong: over de tekko bestaan verschillende verhalen. De voorloper zou een paardenhoef zijn geweest. Daarnaast wordt verteld dat het wapen uit de visserij komt. Oesterduikers en vissers gebruikten het om oesters te breken en/of hun handen te beschermen tegen het scherpe koraal. Ook wordt er verteld dat het echt als wapen ontwikkeld is en dan vooral in het criminele circuit werd gebruikt omdat het klein is en makkelijk te verbergen.  In Japan kent men ook verschillende varianten waaronder de musashi tekko: een boksbeugel met een bijlvormige snede.

KATA:

Tsuki no kata

Maezato no tekko, ook bekend als Shinken Taira no tekko

Ontwerper: Shinken Taira / Miyazato Shinken/maezato Shinken (1897-1970)

Leerde veel kata van zijn grootvader Kanegawa Gibu. Shinken Taira verzamelde zeer veel kata’s uit verschillende stijlen. Als kind werkte hij in de salpeter mijnen waar hij een ongeluk kreeg waardoor hij de rest van zijn leven mank liep. Dit weerhield hem er niet van om ongeveer 500 kata te verzamelen en daar ook nog eens de varianten van leerde. dit tot frustratie van zijn leerlingen die elke keer weer andere versies voorgeschoteld kregen.

Hij schijnt een tijdje in de gevangenis doorgebracht te hebben vanwege diefstal van een auto en joyriding. Daar leerde hij technieken met de tekko van een medegevangene. Deze technieken gebruikte hij om deze kata te ontwikkelen. 

Shinken Taira (hier te zien op de meeste foto’s) heeft een zeer grote rol gespeelt in het verzamelen en systematiseren van de talloze  kobudo kata’s. Veel oude stijlen hadden maar enkele wapenkata’s of zelfs maar 1 of 2 wapens in het systeem. Taira heeft uit de vele stijlen de kata’s verzameld. Inoue Motokatsu was zijn directe leerling en heeft al deze kobujutsu kata direct onderwezen gekregen van Taira  In opdracht van Taira heeft hij het kobujutsu verder gesystematiseerd.

Kusari (ketting) wapens

Oorsprong: Hoogstwaarschijnlijk China. In Okinawa verfde men de ketting zwart en bond deze om het middel. In het donker kon men dan redelijk geruisloos en onzichtbaar het wapen hanteren. Er wordt verteld dat het dragen van de kusari om het middel, een zwaardaanval naar de buik (do) kon weerstaan.

KATA:

Manrikugusari no kata

Herkomst: Yugen ryu

Ishiguru no kusari

Herkomst: Ishiguru ryu

Misogi no kusarigama

Hayashi o-mura no kusarigama

Kata uit het grote dorp in het bos

Tinbe en rochin

Oorsprong: de oorsprong van deze combinatie ligt bij  de tohai en de hera. De tohai is een ondiepe schaal die gebruikt werd bij het zaaien. De hera was een puntige stok die eveneens gebruikt werd bij het zaaien. Soms werd er in de tohai (onder het zaad) een klein mes verborgen ten bate van zelfverdediging. Later is dit wapen doorontwikkeld naar het huidige schild (tinbe) en korte speer (rochin). Er bestaan vele soorten tinbe. De meest bekende is de variant gemaakt van een zeeschildpadschild. Daarnaast zijn er ijzeren, houten en rieten tinbe in verschillende vormen en maten

KATA:

Hikowa no kata

Kanegawa no tinbe

Ontwerper: Kanegawa Gimu (1862-1921). Dit is de grootvader van Shinken Taira.

Tatami tinbe

Dit bijzondere en zeer zeldzame wapen is ook bekend als: Tatami tinbe,  Tatami tempe, Tatami tempei, Tatami tinpei, Tatame tempe, Tatami tembei.

Het wapen is van origine gemaakt van hertenleer dat aan twee stokken is verbonden, bedoeld om het zwaard te vangen en daarna met To-de technieken de tegenstander uit te schakelen. Ook in dit geval zijn er meerdere theorieën over de herkomst:

Het is doorontwikkeld vanuit een (deur)mat (wat de naam tatami wel verklaart). Het verhaal gaat dat een krijger werd aangevallen bij zijn huis en hij zich verdedigde tegen het zwaard met de deurmat.

Of: Het is een wapen dat vooral door geletterde mannen op reis werd gebruikt. Dit omdat het wapen het uiterlijk heeft van een boekenrol en daardoor ook heel makkelijk in open zicht verborgen kon worden (zoals zoveel kobudo wapens). Het werd gebruikt door o.a. rondtrekkende dichters, postbezorgers en artsen, deze hadden het wapen tussen de normale boekrollen liggen, zodat deze bij gevaar snel gepakt kon worden.

KATA:

Tatami tinbe no kata, ook bekend als Hayashi o-mura no tatame tempane

Hanbo jutsu

Oorsprong: de oorsprong van de meeste kortere stokken is gelijk aan de oorsprong van de bo.

KATA:

Uke, harai, nuki, kaiten

vier korte oefenvormen